Adı Soyadı : Orhun ERKUN

No               : 1106080044

Konu          : Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Kavramlar Sözlüğü

Ferman : Padişahın yazılı emridir.

Berat : Padişahın memur atamalarını yaptığı yazılı emridir.

Adaletname : Halkın haklarını askeri sınıfa karşı koruyan ferman.

Hüküm : Divanda alınan kararlar.

Hattı - Hümayun : Padişahın kendi eliyle yazdığı yazılı emir.

Şehir Emini (Şehremini) : Belediye işlerinden sorumludur.

Mimarbaşı : İmar, bayındırlık işlerinden sorumludur.

Veraset Sistemi : Ülke hanedanının ortak malı anlayışıdır.

Saltanat Sistemi : Ülke padişah ve oğullarınındır anlayışı.

Ekber ve Erşed Sistemi : En yaşlı ve en akıllı kişinin başa geçmesi anlayışıdır.

Şahzade (Çelebi) : Padişahın erkek çocuğudur.

Lala : Padişah çocuklarının eğitiminden sorumlu görevlidir.

 Sancak Sistemi : Şehzadelerin yönetim alanında tecrübe kazanmalarını sağlamak amacıyla belli bir süre sancakların başlarına vali olarak atandıkları sistemdir.

Kafes Sistemi : Şehzadelerin sancaklara yönetici olarak gönderilmediği başkentte eğitildiği sistemdir.

Şehzadegan : Şehzadelerin ilk eğitimini aldıkları saray içindeki merkezdir.

Şimşirlik : Kafes sisteminde şehzadelerin kapalı tutuldukları bölümdür.

Haseki : Osmanlı Devletinde saray kadınlarının en değer verileni ve çocuk doğuranıdır.

Birun : Sarayın dış kısmıdır.

Enderun : Sarayın iç kısmıdır.

Harem : Padişahın ailesiyle birlikte yaşadığı kısımdır.

Çuhadar : Padişahın giyiminden sorumlu görevlidir.

Rikabdar : Padişahın ayakkabılarından sorumlu görevlidir.

Tülbentçi : Padişahın iç giyiminden sorumlu görevlidir.

Silahtar : Padişahın silahlarından sorumlu görevlidir.

Sır Katibi : Padişahın özel katibidir.

İç Oğlan : Saraylarda, enderunda, devletin muhtelif hizmetleri için yetiştirilen gençlere verilen isimdir.

Çavuşlar; Mabeyn Müşiri :  Padişah yaverleridir. Padişahın hattı hümayunlarını, fermanlarını ilgililere tebliğ ederdi.

Müneccimbaşı : Yıldız ilmini bilen ve ondan ahkam çıkaran kişilerdir.

Bostancı : Saraylarda kasırların bekçiliğini yapan zabıta işleri ile de uğraşan kişilerdir.

Baltacılar : Padişah saraylarının dış hizmetlerinde kullanılan müstahdeme verilen ünvandır.

Çaşniğir : Sofra hizmetlerini görenler hakkında kullanılan bir terimdir.

Peykler : Osmanlıların ilk devirlerinde postacı ve muhafızlar, son zamanlarda ise törenlerde gösterişi andıran kimseler için kullanılan bir deyimdir.

Şatır : Peyklere benzer fakat haberci olarak daha uzak yerlere gönderilirlerdi.  

Mehter : Mehter Hane–i Hümayun, Padişahın bandosu, askeri mızıkasıdır.

Müteferrikalar : Sürekli padişahın yanında yer alan görevlilerdir.       

Yeniçeri Ağası : Yeniçeri ordusunun komutanıdır ve doğrudan padişaha bağlıdır.

Çakırcılar : Av törenlerini düzenleyen görevlilerdir.

Divan-ı Hümayun : Devletin ve ülke sorunlarının görüşülüp karara bağlandığı en üst yönetim, danışma organı ve mahkemedir.

Sadrazam – Vezirazam (Başbakan) : Padişahın mutlak vekilidir ve padişah olmadığında devleti yönetirdi.

Vezir (Başbakan Yardımcıları) : Devlet işlerinde sadrazama yardımcı olurlardı.

Şeyhülislam (Müftü) : Divan kararlarının dine uygunluğun denetleyen fetva verme yetkisi olan ilmiye sınıfı başkanıdır.

Nişancı : Padişahın fermanlarını, beratlarını, nağmelerini padişahın tuğrasını çeken, tapu kadastro defterlerini tutan görevlidir.

Reisül Küttab : 17. Yüzyıldan itibaren dış işlerinden sorumludur.

Defterdar : Ekonomiden sorumlu divan üyesidir.

Kazasker : Müderris ve kadıların atamalarını yapan, divanda askerlere ait şer-i ve hukuki işlerden sorumlu görevlidir.

Yeniçeri Ağası : Padişahın, sarayın, İstanbul’un güvenliğinden sorumluydu.

Sefer Divanı : Veziriazam sefere çıkarken toplanan divandır.

Ayak Divanı : Olağanüstü durumda toplanan divandır.

Ulufe Divanı : Yeniçeri maaşları için toplanan divandır.

Galebe Divanı : Yabancı elçilerin kabulü sırasında toplanan divandır.

At Divanı : Sefer sırasında at üzerinde toplanan divandır.

Tahvil Kalemi : Yüksek dereceli memurluklarla ilgili beratları yazan kalemdir.

Amedi Kalemi : Padişah ile sadrazam arasındaki yazışmaları yapan, reisülküttabın özel kalemidir.

Rüus Kalemi : Hazine, evkaf ve gümrükten maaş alan her türlü devlet memurlarının beratlarını hazırlayan kalemdir.

Beylikçi Kalemi : Divan kararlarını tutan kalemdir.

Teşrifatçılık : Resmi toplantıların hazırlanmasından sorumlu kalemdir.

Vakanüvislik Kalemi : Günlük olayları kronolojik sıraya göre kaydeden ve reisülküttaba bağlı kalemdir.

Tezkireciler : Divanda konuşulacak ve üzerinde karara varılacak konuları veziri azama söyleyen görevlidir.

Çavuşbaşı : Yürütme organının infaz şefiydi.

Salyanesiz Eyaletler : Tımar sistemi uygulanan, vergi vermeyen eyaletlerdir.

Salyaneli Eyaletler : Tımar sistemi uygulanmayan, iltizam sistemi uygulanan, vergi veren eyaletlerdir.

Ayrıcalıklı Eyaletler : İç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlı eyaletlerdi, vergi verirler.

Kapan Emini : Şehirlere gelen sebze meyvenin kapan denilen yerlerde vergilendirmesini yapardı.

Beytülmal Emini : Herhangi bir yerleşim yerinde kamuya ait çıkarları korumakla görevli kişidir.

Gümrük ve Beç Eminleri : Kasaba ve şehirlerde sanat ve ticaretle ilgili vergileri toplayan görevlidir.

Muhtesip : Belediye hizmetlerini yürüten, fiyatları ve pazarları denetleyen kişi, zabıtadır.

Şer-i Hukuk : Dine dayalı hukuk sistemidir.

Örfi Hukuk : Eski Türk gelenek ve göreneklerine dayalı hukuk sitemidir.

Cemaat Mahkemeleri : Gayri Müslim davalarına bakan mahkemelerdir.

Konsolosluk Mahkemeleri : Kapıtülasyonlardan yararlanan yabancı devletlerin kendi vatandaşları arasındaki uyuşmazlıkları çözen mahkemedir.

Şer’i Mahkemeler : Müslümanlar arasındaki bütün davalara, gayrimüslim arasında ise sadece kamu hukuku anlaşmazlıklarına bakan mahkemelerdir.

Kadı : Osmanlı hukuk sisteminin temel sorumlusu hakim, savcı, noterdir.

Kanunu Esasi : İlk Osmanlı anayasasıdır.

Mecelle : İlk Osmanlı medeni kanunudur.

Muhzır : Davalı, davacı, kimi zamanda şahitleri mahkemeye getiren kişidir.

Subaşı : İlk zamanlarda şehrin muhafızı, daha sonradan merkezin ve kadının emirlerini uygulamak, suç işleyenleri takip edip yakalamak, kadının hüküm verdiklerini cezalandırmak, hapsetmekle görevli kişidir.

Asesbaşı : Yeniçeri ağa bölüklerinden birisi, bölük komutanıdır.

Kassam : Osmanlı’da ölen kimsenin mirasını, mirasçılar arasında taksim eden memurlara denir.

Kapıkulu Ordusu : Hükümdarı, başkenti korumakla görevli, sürekli (daimi) devşirme kökenli ordudur.

Yeniçeri Ocağı : Yeniçeri Ocağı askerlik dışında bir işle uğraşmaları, evlenmeleri yasak olan padişahı ve başkenti korumakla görevli ocaktır.

Acemi Oğlanlar Ocağı : Yeniçeri ocağına asker yetiştirmek amacıyla kuruldu.

Topçular : Top döken ve kullanan ordudur.

Top Arabacılar : Savaş alanına top taşıyan ordudur.

Cebeci Ocağı : Silahların bakımını ve tamirini yapan ocaktır.

Lağımcı Ocağı : Tünel ve siper kazmakla görevli ocaktır.

Humbaracı Ocağı : Havan toplarını, el bombalarını yapan ve kullanan ocaktır.

Bostancı Ocağı : Saray çevresinin ve iskelelerin güvenliğinden sorumlu ocaktır.

Ulufeciler : Sancağı koruyan askerlerdir.

Garipler :  Savaş sırasında hazineyi ve ganimetleri koruyan askerlerdir.

Sipahi ve Silahtarlar : Savaş sırasında hükümdarı ve hükümdarın çadırını korumakla görevli askerlerdir.

Eyalet (Taşra) Ordusu : Tımar sistemi sonucu toprak gelirleriyle yetişen, maaş ve ganimet almayan, eyaletlerin güvenliğinden sorumlu ordudur.

Akıncılar : Türk gençlerinden oluşan öncü birliklerdir.

Sakalar : Orduya su taşımakla görevli askerlerdir.

Turnalar : Ordunun haberleşme ihtiyaçlarını karşılayan askerlerdir.

Azaplar : Ordunun en önünde giden askerlerdir.

Deliler : Sınırları koruyan hafif süvari ve ordunun en önünde giden askerlerdir.

Beslikler : Sınır boylarındaki kaleleri koruyan askerlerdir.

Yaya ve Müsellemler : Yolları açan ve köprüleri tamir eden geri birliklerden oluşan askerlerdir.

Sekban : Atlı eyalet askerleridir.

Sarıca : Yaya eyalet askerleridir.    

Devşirme Sistemi : Küçük yaştaki gayrimüslim çocukların yetiştirildiği ve kapıkulu ordusuna alındığı sistemdir.

Pençik Sistemi : Yetim ve esir gayrimüslim çocukların yetiştirildiği ve 1/5’inin kapıkulu ordusuna alındığı sistemdir.

Tımar Sistemi; Tımarlı Sipahiler : Dirlik sistemi sonucu ortaya çıkan ve ihtiyaçları dirlik sahipleri tarafından karşılanan ve Türk’lerden oluşan atlı birliklerdir.

Vaynuklar : Hıristiyan Bulgarlardan seyislik yapması için alınan askerlerdir.

Martaloslar : Dağ geçitlerini koruyan askerlerdir.

Bozanalar : Naralar atarak düşmanı korkutan ordudur.

Meşaleciler : Gece yürüyüşünde yolu aydınlatan ordudur.

Kaptan-ı Derya : Donanma başkomutanı (Deniz Kuvvetleri)

Levent – Azap : (Donanma (Deniz) askeridir.

Beraya : Osmanlı’da yönetici sınıfın yerel adı.

Seyfiye : Askerlik ve yönetimle ilgilenen sınıftır.

Kalemiye : Osmanlı toplumunda dışişleri, maliye, bürokrasi ile uğraşan sınıftır.

İlmiye : Osmanlı toplumunda ilim, eğitim, hukukla uğraşan sınıfın  genel adıdır.

Reaya : Vergi vermekle, askerlik yapmakla yükümlü tüm din ve milletlerden oluşan, yönetilen sınıftır.

Hazine –i Hassa :  Padişaha ait hazinedir.

Hazine –i Amire : Devlete ait hazinedir.

Amediye : İthalat vergisidir.

Reftiye : İhracat vergisidir.

Fiskalizm : Hazineye ait gelirleri yükseltmek ve hazinenin ulaştığı düzeyin altına inmesini engellemek amacıyla oluşturulan sistemdir.

Miri Toprak : Alınıp satılmayan, mülkiyeti devlete ait topraklardır.

Ocaklık : Gelirleri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır.

Yurtluk : Gelirleri sınır boylarındaki askerlere ayrılan topraklardır.

Paşmaklık : Gelirleri padişahların eşlerine ve kızlarına ayrılan topraklardır.

Arpalık : Üst düzey devlet görevlilerine emeklilik döneminde geçimini sağlaması için bırakılan topraklardır.

Malikane : Devlet için hizmet yapan kişilere verilen topraklardır.

Mukataa : İltizam sisteminin uygulandığı, gelirleri doğrudan devlet hazinesine ayrılan topraklardır.

Metruk : Otlak, meralardan oluşan halkın ortak kullandığı boş topraklardır.

Dirlik : Hizmet karşılığı devlet adamlarına bırakılan topraklardır.

Mevat : Verimsiz topraklardır.

Havas-ı Hümayun : Hükümdara ait olan, geliri hazineye bırakılan topraklardır.

Tımar (Dirlik) : Devlet memurlarının ve rütbeli askerlerin maaşlarının ödendiği toprak çeşididir.

Has Toprak : Padişaha, şehzadelere, divan üyelerine, beylerbeyine, sancakbeyine verilen yıllık geliri 20-100 bir arası olan arazilerdir.

Tımar : Yıllık geliri 3-20 bin arasında olan, sipahilere verilen arazilerdir.

Eşkinci Tımarı : Savaşlarda yararlık gösteren askerlere verilen tımardır.

Mustahfaz Tımarı : Cami imamlarına, hatiplere, müderrislere, saraydaki bazı görevlilere verilen tımardır.

Hizmet Tımarı : Saray görevlilerine verilen tımardır.

Mülk Toprak : Mülkiyeti şahıslara ait topraktır.

Öşri Arazi : Fethedilen bölgelerde Müslümanlara ait topraklardır.

Haraci Arazi : Fethedilen bölgelerde gayrimüslimlere ait topraklardır.

Vakıf Mevkuf Toprak : Gelirleri hayır işlerine ayrılan topraklardır.

Tahrir Emini : Tımar sisteminde tahrir kayıtlarını tutan kişilerdir.

Defterhane : Tımar ile ilgili kayıtların tutulduğu birimdir.

Bab-ı Defteri Kalemi : Osmanlı Devletinin bütün mali işlerini yürüten kalemdir.

Büyük Ruznamçe Kalemi : Maliye Nezareti’nin kuruluşuna kadar hazinenin bütün gelir ve gider işlemlerinin yapıldığı kalemdir.

Şer-i Vergiler : Dini kurallara göre alınan vergilerdir.

Öşür (Aşar) : Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki toprak vergisidir.

Haraç : Gayrimüslimlerden alınan 2/10 oranındaki toprak vergisidir.

Cizye : Gayrimüslimlerden alınan askerlik vergisidir.

Ala : Zengin gayrimüslimlerden alınan askerlik vergisidir.

Evsat : Orta halli gayrimüslimlerden alınan askerlik vergisidir.   

Edna : Fakir gayrimüslimlerden alınan askerlik vergisidir.   

Çiftbozan : Toprağını üst üste 3 sene boş bırakan kişilerden alınan vergidir.

Resmi Çift : Tarımla uğraşan Müslüman çiftçilerden alınan vergidir.

Resmi İspenç : Tarımla uğraşan gayrimüslim çiftçilerden alınan vergidir.

Örfi Vergiler : Eski Türk gelenek, göreneklerine göre alınan vergidir.

Çift Hane : Müslümanlardan bir çift öküzün işleyebileceği büyüklükteki çiftlik karşılığında alınan vergidir.

İltizam Vergisi : Devlete ait bazı gelirleri tahsil etme yetkisinin verilmesi karşılığında alınan vergidir.

Geçit Vergisi : İstanbul dışındaki sürülerin geçişinden hayvan başına alınan vergidir. 

Tap Vergisi : Üzerine bina, harman yapılan miri toprakların ziraattan   alıkonulması karşılığında alınan vergidir.

Ağnam : Küçükbaş hayvan sayısına göre alınan vergidir.

Avarız : Olağanüstü durumlarda alınan vergidir.

Arusane : Evlenen kızın ailesinden alınan vergidir.

Adet-i Deştbani (Ceraim-i Hayvanat) : Herhangi bir şahsın atı veya sığırı bir başkasının ekinine girip zarar verdiği takdirde hayvan sahibinden alınan vergidir.

Adet-i Irgadiye : Tımar sahibinin bedenen çalışarak ödediği vergidir.

Bac (Bacı Bozar) : Pazarlardan alınan vergidir.

Bal Öşrü (Resmi Kivare) : Re’ayanın elindeki arı kovanlarının mahsulünden yani baldan alınırdı.

Cerime : Suçlulardan alınırdı.

Canavar Vergisi : Domuz yetiştiriciliğinden alınan vergidir.

Yava Kaçgun : Kaçan, kaybolan hayvanların sahibinden, hayvan bulunduğunda alınan vergidir.

İhtisap : Esnaftan alınan vergidir.

Resmi Nikah : Nikahın kıyılmasında alınan vergidir.

Resmi Derbent : Köprü geçişlerinden alınan vergidir.

Resmi Bernak : Evlilerden alınan vergidir.

Resmi Mücerret : Bekarlardan alınan vergidir.

Resmi Pençik : Savaş esirlerinin serbest bırakılması karşılığında alınan vergidir.

Kantariye : Tartılardan alınan vergidir.

Resmi Asiyab ve Bezirhane : Su veya yel ile dönen un değirmenlerinden alınan resmi vergidir.

Resm-i Arus : Serbest tımarlarda sipahinin nikahlanan genz kız (bakire) veya dul kadınlardan (Seyyibe) aldığı vergidir.

Kenizek Muştuluğu (Abd-i Abık) : Firar etmiş kölelerin sahibine kölenin iadesiyle alınan vergidir.

Sayd-ı Mahi : Balıkçılıkla uğraşan kişilerden alınan vergidir.

İmdad-ı Seferiye : Sefer dönemlerinde toplanan olağan üstü vergidir.

İmdad-ı Hazariye : Savaşın çıkma ihtimaline karşı alınan olağan üstü vergidir.

Sürat Vergisi : Orduya verilen vergidir.

Bad-ı Heva : Kişilerin özel mülküne verilen zarar karşılığında zarar verenlerden alınan tazminat vergisidir.

İmarethane : Fakirlere ve kimsesizlere yemek vermek amacıyla kurulan yapılardır.

Minyatür : Işık, gölge, boyut, gerçek hacim kullanılmadan yapılan resimlerdir.

Hat : Arap harfleriyle yapılan güzel yazı yazma sanatıdır.

Tezhip : El yazması kitaplara yapılan süsleme sanatıdır.

Sıbyan (Mahalle) Mektebi : Osmanlı’da ana okulu görevi gören karma eğitimin uygulandığı ücretsiz okullardır.

İbtidai : Osmanlı’da ilk okul görevi gören eğitim kurumudur.

Rüştiye : Osmanlı’da ortaokul görevi gören eğitim kurumudur.

İdadi : Osmanlı’da lise görevi gören eğitim kurumudur.

Sultani : Osmanlı’da lise görevi gören eğitim kurumudur.

Medrese : Osmanlı’da lise, üniversite görevi gören eğitim kurumudur.

İcazetname : Medreselerden mezun olan kişilere verilen belgedir.

Muit : Danişment, softa, şakirt medrese öğrencilerine verilen isimdir.

Hariç Medrese : Medresenin ilköğretim bölümüdür.

Dahil Medrese : Medresenin ortaöğretim bölümüdür.

Sahn Medresesi : Medresenin yükseköğretim bölümüdür.

Softa : Orta düzeydeki medrese öğrencisidir.

Danişment : Yükseköğretim düzeyindeki medrese öğrencisidir.

Muid : Müderrislerin yardımcısıdır.

Sahn-ı Seman Medresesi : 1470’te Fatih Sultan Mehmet döneminde İstanbul’da yapılan medresedir.

Süleymaniye Medresesi : Kanuni döneminde İstanbul’da yapılan medresedir.

Darültıp : Medreselerde tıp alanında eğitim veren kurumdur.

Darülhadis : Medreselerde hadis alanında eğitim veren kurumdur.

Darülhendese : Medreselerde matematik alanında eğitim veren kurumdur.

Darülkura : Medreselerde Kur’an alanında eğitim veren kurumdur.

Enderun : Devşirme kökenli kişilerin eğitildiği ve üst görevlere getirildiği mesleki okullardır.

Lonca Okulları : Osmanlı’da mesleki eğitim görevi gören esnaf eğitim kurumudur.

Azınlık Okulları ve Yabancı Okullar : Osmanlı’da yaşayan gayrimüslimlerin eğitim gördükleri kurumdur.

Lonca Ahi Teşkilatı : Dini ve ekonomik açıdan esnaf ve zanaatkarları birleştiren sosyal ve dini kurumdur.

Mühime Defterleri : Divan toplantılarında alınan kararların kaydedildiği defterlerdir.

Şer’iye Defterleri : Mahkemelerde alınan kararların kaydedildiği defterlerdir.

Tahrir Defterleri : Fethedilen toprakların, vergi gelirlerinin, ülke topraklarındaki insanların kaydedildiği defterlerdir.

Tereke Defterleri : Vasiyetlerin, malların kaydedildiği defterlerdir.

Temettüat Defterleri : Köy, köy, kapı, kapı gezilerek mal, eşya ve gelir durumu sayımının kaydedildiği defterlerdir.

Ruznamçe Defterleri : Ulema işlemlerinin kaydedildiği defterlerdir.

İcmal Defterleri : Toprak gelirlerinin has, zeamet, tımar olarak dağılımını gösteren defterlerdir.

Mufassal Defterleri : Toprak miktarının ve o bölgede bulunan ailelerin kaydedildiği defterlerdir.

Tevzi Defterleri : Eyaletlerin mahalli harcamalarını karşılamak amacıyla halktan toplanan vergilerle ilgili olarak tanzim edilen defterlerdir.

Ahkam Defterleri : Eyaletlere ait valilere, kadılara gönderilmek üzere Divan-ı Hümayun’da tutulan defterlerdir.

Tercüman-i Daniş : Türk diliyle ilgili çalışmalar yapmak üzere amacıyla kurulan akademidir.

Millet Sistemi : Etnik ayrıma dayanmayan sadece toplumdaki bireylerin dini farklılığını daha rahat tespit etmek amacıyla uygulanan sistemdir.

Muhasıllık Sistemi : Toplanan vergilerin doğrudan devlet hazinesine aktarıldığı sistemdir.

İltizam Sistemi : Vergi gelirlerinin belli bir süre için nakit para ihtiyacını karşılamak amacıyla açık artırma yoluyla satıldığı sistemdir.

Mültezim : İltizam sisteminde vergiyi toplayana denir.

Müsadere Sistemi : Haksız kazanç elde eden veya ölen devlet memurlarının mallarına el konulduğu sistemdir.

Esham Sistemi : İç borçlanma sistemdir.

Kalebent Sistemi : Suç işleyen nüfuz sahibi kişilerin ceza verilmeyip, idam edilmeyip çeşitli adalara sürgün edildikleri sistemdir.

Narh Sistemi : Malın satış fiyatının belirlendiği mali sistemdir.

Zımmi Sistem : Gayrimüslimlerin koruma altına alındığı sistemdir.

Dersaadet : Osmanlı Devletinde başkente verilen isimdir.

Voyvoda : Osmanlı Devletinde Eflak – Boğdan yöneticilerine verilen isimdir.

Asesbaşı : İstanbul’un gece güvenliğinden sorumlu görevli.

Tersane Emini : Tersaneden görevli kişidir. (sorumlu)

Sikke, Akçe, Kuruş : (Sultaniye, Pul, Mecidiye) : Madeni para.

Kaime : Kağıt para.

Amin Alayı : Çocukların okula başlama törenine verilen isim.

Şehzadegan Mektebi : Şehzadelerin devlet yönetimi konusunda bilgi sahibi olmaları için saray içinde açılan okul.

Fütüvvetname : Ahilerin kendi aralarındaki düzeni sağlayan yasalara verilen isim.

Lonca Kethüdası : Devlet ile esnaf arasındaki ilişkileri düzenleyen kişidir.

Ulufe : Kapıkulu ordusuna üç ayda bir dağıtılan maaş.

Balyos : Venedik Cumhuriyetinin bulundurduğu daimi elçi

Cülus : Osmanlı padişahlarının tahta çıkması.

Ayan : Bir şehrin ileri gelenleri.

Evliye-i Selase : Osmanlı döneminde Batum, Kars ve Ardahan Livalarının (sancak) ortak adıdır.

Zımmi Sistem : Gayrimüslimlerin koruma altına alındığı sistemdir.

Eyalet : Osmanlı Devleti idari teşkilatında en büyük yönetim birimi

Vakanüvis : Osmanlı Devletinde resmi tarih yazarı.

Zaptiye : Osmanlı Devletinde toplum güvenliğini sağlamakla görevli askeri polis kuruluşu.

Külliye : Cami, hamam, medrese, mektep, imaret, türbe, kütüphane vb. binaların toplamından oluşan yapılar topluluğu.

Sülüs : Cami ve türbe kapılarının üstündeki kitabelerde besmele, tevhit, dua metinlerinde, paralarda, beratlarda ve fermanlarda bu yazı çeşidi kullanılır.

Nesih : Kitap yazısının dayandığı yazı çeşididir.

Tevkil : Ferman ve berat gibi belgelerde kullanılan yazı çeşididir.

Muhakkak : Harf şekilleri, okunmasında hiçbir tereddüte yer olmayan yazı çeşididir.

Divani : Divan-ı Hümayun kayıtların tutulduğu yazı çeşididir.

Siyakat : Osmanlı Devletinde özellikle maliye ile ilgili yazışmalarda kullanılan bir yazı çeşididir.

Kufi : Dini eserlerde, cami ve medrese gibi dini yazıların kitabelerinde, levhalarda, mühürlerde kullanılan yazı çeşididir.